MoVe, zomaar een stukje in het kader van ‘Maart je wordt de maand waarin je veranderen gaat’. Over afscheid nemen, hereniging, opbloeien en aangaan van de vernieuwing met behoud van het goede.
Amper een week geleden heb ik mijn huis verkocht. Zo komt de verhuizing van de ene plek naar de ander. Had Antwerpen en Rotterdam, of ergens in het buitenland gehoopt. Voor nu is het Den Haag. Toch een verhuizing. Dan komt het inpakken, dat is het terugkijken naar al wat je verzameld hebt. Het is ook afscheid nemen van paden, wegen, stemmen, gevoelens, herinneringen, beelden en gebeurtenissen. Het is geen bruusk afscheid, -als ware het dat je naar een gevangenis gaat-, waar elke fysieke, visuele en auditieve herinnering weggestopt wordt. Het is een waardig afscheid waar ik tijd voor neem. Het afscheid nemen… het verhuizen… Ach, daar draait veel om… het is een ding.
“Afscheid nemen is een beetje sterven; sterven aan dat waarvan men houdt. Men laat een beetje van zichzelf achter in ieder uur en elke plaats” – E. Haracourt (“Partir, c’est mourir un peu; c’est mourir à ce qu’on aime. On laisse un peu de oi-même en toute heure et dans tout lieu.†– Rondel de I’adieu, 1891)
Rechtgeaard dapper mag je zeggen dat afscheid nemen het meest fundamentele deel van ons leven is. De grootste kunst: wat laat je achter, wat na, wat neem je mee? Doe het met waardigheid en aandacht. Versta dat in elke toonaard. Zelf heb ik mijn ouders zien gaan; geliefden naar gene zijde zien verhuizen; baantjes achter me gelaten; huizen, gedichten, cursusmaterialen, eten, auto’s, scholen, seminars, klassen, muziek, foto’s, boeken, LP’s, cassettebandjes …
Tja… dingen en mensen waar ik in geloofde, geloofsystemen op zich…. Waarvan ik echt diep van overtuigd was dat het waar was wat er gedeeld werd. Nu weer eens een woonplaats, een oord vol emoties. Naast nog naar het elders…
Ja… “Niet het snijden doet zo’n pijn, maar het afgesneden zijn’, prevelt Maria Vasalis in een der mooiste zinnen uit de wereldliteratuur. Meeslepend kan het zijn, ook verlichtend… ach, hoe zeer en vaak: in onbezonnenheid wordt alles uitleg…. Terwijl alles onmiddelbaar is en voor altijd en dan in ene niet… We leven delend, we verbinden ons en laten los… dat is het levensspel. In alles poog je authentiek en echt te zijn, gebonden aan jezelf en je oorspronkelijke gevoel. Aandacht geven en hervinden van je gevoel, daar gaat het dan om.
Ergens dwaalt van ieder en alles een gedachte en gevoel af, straalt het uit als je het aanvat en even tot je neemt. Alles draagt een aanraking. In die zin is afscheid nemen herbezinning. ‘À la recherche du temps perdu’, zou Proust zeggen. Alles herleeft en soms weet je dat je het uit de mottenballen moet halen om te laten herleven. Hoe ga je daarmee om? Teder, bij voorkeur. Bruusk als je slecht voor jezelf bent of anderen aan je trekken. Alles is energie, dat is meer dan alleen de betekenis die je eraan geeft of gaf. Het is een verbinding geweest en die verbinding is er zo bij elk moment dat je ernaar terugkijkt.
In mijn wijsheid… heb ik besloten alles; al mijn spullen, gedichten, schrijfsels en gevoelens door m’n handen te laten gaan. Niet alles neem ik mee, van alles wel een klein anker of token. Ik orden het in herinnering, maak niets nieuws. Elke dag een klein deel, zo de komende weken. Zeker is dan dat het mooie weer aandacht krijgt en beter gaat herleven. Ook pijn….heeft een plek…
Staren blijkt een bezigheid op zich, merk ik. “Ins Blaue hinein’ omkeren, nakijken, herinneren, schamen, leren en dralen…. Ooit heb ik een verbinding gehad met al dat er is. Vergeten soms, soms bijna permanent aanwezig en dat alles ‘moet’ ik nu onder ogen zien… omdat het afscheid er al was. Dan weer de poging na te denken, de zo verkeerd uitgevallen beslissingen te bezien, de intenties –onze eigen intenties- zijn immer altijd ‘goed’ . Je merkt… dat is relatief, ‘nu wijzer zou je het anders doen’ en hoop je op herstel. Dan keer je… Soms moet je niet meer willen keren zeg maar als in het lied: ‘It’s a deep blue sea’ of ‘A brand new start’.
Lief is de zin: alles van waarde is weerloos.. van Lucebert.. Immers, al had ooit een betekenis en leeft weer. Naast de herinnering heeft het andere vormen erbij gekregen. Een extra dimensie, de melancholie bekruipt me… zo eigen aan de zachtheid die het geheugen dan kleurt. De eerste stapjes van mijn dochter Loulou, uitgestrekt over een meter of twee. Het ontbijt klaarmaken in de Bert en Ernie trommel voor m’n geliefde. Charlie, de hond, die uitgleed op de houten vloer. Het terugkijken van foto’s, gesprekken, gezichten en luisteren naar muziek.
Inertheid hoort dan even bij de mijmering. Uren gaan voorbij. De aandrang om er iets mee te doen is iets op zichzelf, gaat een eigen leven leiden. En ach, ‘je planning’, het ‘dagelijkse leven’, wat, contemplatie? Ik zou adviseren elke maand een ‘verhuisdag’ te nemen, de zogenoemde ‘backburners’ -de gedachten en spinsels van de afgelopen maand- een plek te geven. Stilstaan bij de vergeten lijkende herinneringen. Ik stagneer. De wereld is fantastisch… Ik lees een stukje dat ik schreef toen ik 19 was: ‘Geluk is de maakbaarheid van je verbeeldingskracht op het moment zelf’.
Ellenlange betogen ratelen door mijn hoofd, tintelen door mijn hele lichaam. Alles is poëzie en nergens wil ik vanaf. Begin ik dan opnieuw? Week ik me los van alles? Is er nog een kern in de cirkel, een spijker waar ik ooit alles aan opgehangen heb? Onzekerheid is zowel pijn als een feest; tegelijk ook het besef van een veranderende werkelijkheid. Het goede aan het verleden is dat het voorbij is? Sommige ‘oude zaken’ en mensen, gedachten en gevoelens zullen verbeterd vernieuwen. Remote view on that!
Feitelijk zou er een recept voor moeten zijn, vroeger noemde je dat een ritueel. Ze zeggen aan de andere kant, dat de hoeveelheid materie klein is en de ruimte groot. Dat alles tot de stoffen wederkeert, ergo… ergens in een andere vorm verder leeft. Mijn recept is de aandacht, elke dag iets … een uur of wat nemen… heel bewust alles uitpakken en ‘inpakken’ , opnieuw verpakken. In dankbaarheid alles bezien, doorvoelen en herordenen. Grappig is dat je het opnieuw letterlijk gaat uitpakken op de andere plek. Ergens wil je de dagelijkse routine doorbreken of eerder doorbreek je die in een verhuizing. Verhuizen doen we dagelijks van de ene plek naar de andere; van de ene emotie naar de andere; van de ene mens naar de andere…; van de ene rol naar de andere. Laat alles aan het eind van de dag even door je heen gaan. Orden het. Koester het. Tegen mijn geliefde en mijn kindje praatte en praat ik altijd in de nacht, stil met mijn hand boven haar hoofdje of op haar lichaam en wens hen alle zachtheid toe.
*** it’s a deep blue sea’
I’ll keep on diving till I reach the ends,
dredging up the past to drive me round the bendz,
what is it in me that I can’t forget
I keep finding so much that I now regret.
But no, on I go down into the depths
turning things over that are better left
dredging up the past that has gone for good
trying to polish up what is rotting wood.
Something inside takes me down again
diving not for goblets but tin cans
dredging up the past for reasons so rife
passing bits of wrecks that once passed for life.
But I’ll keep on diving till I drown the sea,
of things not worth, even mentioning
perhaps I’ll come to the surface and come to my senses
but it’s a very deep sea around my own devices.
Diving, diving.
Gewoon nog wat zinnen…..Zou je zeggen
Nicht denke ich daran
weg zu gehen
ich gehe
damit woran ich klebe nicht
aus einem Grund
(Oorzaken en een begin 1983)
Ach en bij beschouwing is dan weer geboren wat even niet meer gezien was
Je keert en keert
Waarvan je niet meer wist, zo gezegd, dat het er was… je leven als storehouse
De ankers, de amuletten, de herinneringen, de gedeelde gevoelens
En weet je
Meest gevierd of
Kapot geslagen door wie
Door wat
Of juist gekoesterd om wat
Alles is aandacht
Dat laat elk afscheid zien
